…Με τον μηχανισμό των Αντικυθήρων?
Αν και κάποιοι υποστηρίζουν πως οι Κινέζοι ήταν αυτοί που κατόρθωσαν πρώτοι να μετρήσουν το Γεωγραφικό Μήκος, σύγχρονες έρευνες έρχονται να μας δείξουν πως και ο περίφημος μηχανισμός των Αντικυθήρων είχε τον ίδιο βασικό στόχο (ανάμεσα σε άλλους).
Τα γρανάζια του μηχανισμού, έδιναν τη δυνατότητα να κάνει διάφορες αστρονομικές μετρήσεις και να προσδιορίζει τη θέση του Ήλιου, της Σελήνης και των 5 - ορατών δια γυμνού οφθαλμού- πλανητών.
Με τον προσδιορισμό της θέσης των πλανητών και κυρίως της Σελήνης, οι ναυτικοί της εποχής ήταν σε θέση να ξέρουν ανά πάσα στιγμή, το γεωγραφικό μήκος του σημείου που βρίσκονταν.
Η μέτρηση της διαφοράς θέσης της Σελήνης ανάμεσα στον τόπο που βρίσκονταν ένα πλοίο , σε σχέση με τη θέση της από τον τόπο αναφοράς (που προέκυπτε από τον υπολογισμό του μηχανισμού), έδειχνε πόσο γεωγραφικό μήκος είχε διανύσει ένα καράβι από το ξεκίνημά του, αλλά και την κατεύθυνση που θα έπρεπε ν’ ακολουθήσει για να φτάσει στον τελικό του προορισμό.
Ή…. με τη σκόνη της συμπάθειας?
Στην πράξη όμως καμιά μέθοδος από τις πολλές που δοκιμάστηκαν κατά καιρούς δεν ήταν ακριβής και αξιόπιστη για διάφορους λόγους.
Η δυνατότητα όμως του προσδιορισμού του Γεωγραφικού Μήκους, θα έδινε τεράστιο στρατηγικό πλεονέκτημα στη χώρα, που θα είχε στην κατοχή της τον τρόπο να το πετύχει. Έναν πρωτότυπο τέτοιο τρόπο περιγράφει ο Ουμπέρτο Έκο στο διήγημά του «Το νησί της προηγούμενης ημέρας» (εκδόσεις «Γνώση») και βασίζεται στο Μεσαιωνικό θρύλο της σκόνης της συμπάθειας.
Η θεωρία της βασίζεται στο αξίωμα ότι το όμοιο αλληλεπιδρά με το όμοιο.
Πρακτικά υποτίθεται πως έδινε τη δυνατότητα θεραπείας τραυματισμών ακόμη και εξ’ αποστάσεως.
Έτσι παίρνοντας ένα ματωμένο πανί από μια πληγή και εμποτίζοντάς το στη σκόνη πετυχαίνουμε τη θεραπεία όταν το ακουμπήσουμε όχι στην πληγή, αλλά στο όπλο του τραυματισμού. Αν όμως όπλο και πανί τα πλησιάσουμε για παράδειγμα στη φωτιά, τότε έχουμε τελείως αντίθετα αποτελέσματα και ο τραυματίας υποφέρει. Πολλές οι αναφορές για τη μαγική αυτή σκόνη, που το μυστικό της ήταν περιζήτητο στους Αλχημιστές και η ύπαρξή της αναφέρεται και από τον Παράκελσο.
Τι σχέση έχουν όμως αυτά με το Γεωγραφικό Μήκος?
Στο διήγημα ένα καράβι σαλπάρει μυστικά το καλοκαίρι του 1643 και κατευθύνεται προς τον αντίθετο παράλληλο στο άλλο άκρο του ημισφαιρίου.
Μέσα στο φορτίο του μεταφέρει με άκρα μυστικότητα έναν τραυματισμένο σκύλο.
Εκμεταλλευόμενοι το μυστικό της σκόνης βασανίζουν το σκύλο μέσω του όπλου του τραυματισμού, που βρίσκεται όμως στην Ευρώπη.
Αυτό γίνεται σε προκαθορισμένες ώρες και για καθορισμένη χρονική διάρκεια. Έτσι, γνωρίζοντας ότι ο σκύλος θα βασανιστεί στις 4π.μ. για παράδειγμα, ώρα Αγγλίας, και γνωρίζοντας και την ώρα του τόπου που βρίσκονται ανά πάσα στιγμή, προσδιορίζουν και τον μεσημβρινό στον οποίο βρίσκονται.
Το πλοίο όμως προσκρούει σε ύφαλο ακριβώς στους αντίποδες κι έτσι οι ναυαγοί βρίσκονται ανάμεσα στην ημέρα που γνωρίζουν, και την προηγούμενη.
Ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον! Και εκεί ξετυλίγεται το πανέξυπνο αυτό διήγημα, που είναι γεμάτο πλούσια λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία, αστρονομικές παρατηρήσεις, πληροφορίες για τη ναυτική τέχνη της εποχής και έχει και την υπογραφή του μαέστρου Ουμπέρτο Έκο.
Θανάσης Ματσώτας για το περιοδικό "Αστρόπολις"
